102
ΤΟΥΡΙΣΤΙΚΗ ΑΓΟΡΑ
FOOD FOR THOUGHT
γιαούρτια στους δρόμους’’. Δυστυχώς, επι-
βεβαιώθηκε. Στις κάθε είδους πορείες
στους δρόμους μάς χαρακτηρίζουν αλήτες
και πουλημένους. Και το δεχόμαστε αδια-
μαρτύρητα. Επικαλούμαι τη γνώμη αυτή του
Θ. Καρτερού, διότι η ηλεκτρονική ενημέρω-
ση, και ιδίως η τηλεοπτική, που έφερε επα-
νάσταση στο χώρο των ΜΜΕ και κατέστησε
τον πλανήτη μας ένα μικρό χωριό, όπου όλοι
γνωρίζουμε ανά πάσα στιγμή τι συμβαίνει σε
κάθε γωνιά του, υπονόμευσε ακόμα περισ-
σότερο την αξιοπιστία των δημοσιογράφων.
Η έντυπη δημοσιογραφία βρίσκεται πια
στη μειονεκτική θέση να ενημερώνει κατό-
πιν εορτής, αφού τα ραδιόφωνα και οι τηλε-
οράσεις σε πληροφορούν ασταμάτητα για το
τι γίνεται. Όμως, η τηλεοπτική και ηλεκτρο-
νική δημοσιογραφία είναι και η περισσότερο
παραπλανητική και επικίνδυνη.
Γιατί, αντίθετα προς ό,τι πιστεύεται, η ει-
κόνα δεν είναι πάντα αψευδής μάρτυς. Αυτό
που βλέπουμε με τα ίδια μας τα μάτια είναι
συχνά αυτό που θέλουν να μας δείξουν οι πα-
ραγωγοί των εκπομπών. Εκείνο που τους εν-
διαφέρει πια είναι όχι τόσο η πληροφόρηση
όσο ο εντυπωσιασμός του θεατή. Και καθώς
το τηλεοπτικό μήνυμα είναι εντονότατο και
σου επιβάλλεται χωρίς να σου επιτρέπει να
σκεφτείς, είναι και το πιο επικίνδυνο όταν
πέφτει σε χέρια ανώριμων ή χωρίς ήθος και
αντιστάσεις δημοσιογράφων, που κυνηγούν
τη θεαματικότητα, έστω κι αν χρειαστεί ακό-
μη και να κατασκευάσουν ή να παραποιή-
σουν ειδήσεις. Πάντως, η αναξιοπιστία που
φτάνει τα όρια της απάτης δεν είναι ελληνι-
κό χαρακτηριστικό, αφού έχει αποδειχθεί ότι
ενίοτε τηλεοπτικοί σταθμοί πληρώνουν αν-
θρώπους για να παριστάνουν σκηνές βίας, ή
καταφεύγουν αδίστακτα στο φωτομοντάζ. Το
ξέρουμε πόση δύναμη έχει η εικόνα. “Αφού
το είδα με τα μάτια μου στην τηλεόραση” λέ-
ει ο απλός θεατής. Το ότι τα ΜΜΕ, ακόμη
και τα πιο έγκυρα διεθνώς, είναι ενίοτε τόσο
αδίστακτα, ώστε να φτάνουν να εξαπατούν
εσκεμμένα τους αναγνώστες τους, το πρω-
τοαντιλήφθηκα με συντριβή όταν έγινα ο
ίδιος προσωπικά αποδέκτης γραπτής απόδει-
ξης της αναξιοπιστίας τους.
Όταν το 1992 το Μακεδονικό είχε συνε-
γείρει τον πατριωτισμό μας, στο πολύ σοβα-
ρό αγγλικό περιοδικό “Spectator” δημοσιεύ-
θηκε ένα φοβερό άρθρο σε βάρος της Ελλά-
δας και των Ελλήνων του συνεργάτη του
Noel Malcolm. Με τον τίτλο “Ο νέος τρα-
μπούκος των Βαλκανίων” μάς περνούσε σε
αυτό γενεές δεκατέσσερις για την αντίστα-
σή μας στο να ονομάζονται τα Σκόπια “Δημο-
κρατία της Μακεδονίας”.
Καθώς το άρθρο περιείχε απίστευτες ανα-
κρίβειες και αυταπόδεικτα ψεύδη, σκέφτη-
κα να γράψω έναν πολύ συγκρατημένο και
τεκμηριωμένο αντίλογο προς τον κ. Malcolm
και να τον στείλω στο “Spectator”, ζητώντας
πολύ ευγενικά για λόγους αμεροληψίας να
δοθεί η ευχέρεια να πληροφορηθούν οι ανα-
γνώστες του περιοδικού και την altera pars,
και κυρίως σε ποια σημεία το άρθρο του κ.
Malcolm περιείχε ανακρίβειες ή παραποιού-
σε την πραγματικότητα.
Η απάντησή μου δεν δημοσιεύθηκε. Και ο
εκδότης του περιοδικού αυτού, Dominic
Lawson, με επιστολή του μου δήλωνε ότι αρ-
νείται να το δημοσιεύσει, διότι δεν τον ενδια-
φέρει να ακουστεί και η άλλη πλευρά. Και
κατέληγε: “Θα πρέπει να προσθέσω κατηγο-
ρηματικά ότι δεν πιστεύουμε στην αρχή της
αμεροληψίας εδώ στον `Spectator', ο οποίος
είναι περιοδικό μάχης”. Το να δηλώνει δημό-
σια ένα έντυπο ότι δεν επιθυμεί να είναι αμε-
ρόληπτο και να γράφει την αλήθεια δεν μου
έχει ξανατύχει. Ο «Spectator» ήταν ωμά ειλι-
κρινής και κυνικότατα επιβεβαίωνε ρητά ότι
και τα ΜΜΕ δεν ενδιαφέρονται πάντα για
την ακριβή ενημέρωση και για την αλήθεια,
αλλά για την εξυπηρέτηση των όποιων στό-
χων τους, ιδεολογικών έως κερδοσκοπικών.
Μα, αν έτσι είναι τα πράγματα, τότε ποια
η αναγκαιότητα της ελευθεροτυπίας και της
προστασίας του Τύπου, και μάλιστα από το
Σύνταγμα, αφού όχι μόνο δεν λέει πάντα την
αλήθεια, αλλά συμβαίνει και να την παραποι-
εί; Η απάντηση εδώ είναι κατηγορηματική. Η
ελευθερία της πληροφόρησης και της έκ-
φρασης γνώμης είναι η εκ των ων ουκ άνευ
προϋπόθεση της δημοκρατίας.
Αν υπάρχει μόνο μία εφημερίδα και μία τη-
λεόραση σε μία χώρα και στα χέρια μιας μό-
νο εξουσίας, όπως συμβαίνει συνήθως σε δι-
κτατορίες κάθε χρώματος, τότε ποτέ δεν θα
πληροφορηθεί κανείς όλη την αλήθεια. Αν
υπάρχουν πολλά μέσα ενημέρωσης, έστω κι
αν δίνουν το καθένα τη δική του εκδοχή και
άποψη, πρώτον, δύσκολα περνά για πολύ το
ψεύδος, αφού μπορεί να αποκαλυφθεί από
κάποια άλλα μέσα.
Μετά, η ευκολία της διάψευσης καθιστά
προσεκτικότερο το δημοσιογράφο. Τέλος, η
πολυφωνία, ο πλουραλισμός απόψεων διευ-
κολύνουν το διάλογο και την προαγωγή των
ιδεών. Και αυτό συμφέρει τις ανθρώπινες
κοινωνίες και συντελεί στην πρόοδο».
Κλείνοντας ο κ. Μαρίνος σημείωσε ότι:
«
Ίσως φαίνομαι υπερβολικός, αλλά η ευ-
θύνη που φέρει η δημοσιογραφία και για το
σημερινό κατήφορο και συνεπώς για την
ανάσχεση της ομαλής εξέλιξης της κοινω-
νίας μας είναι όντως πρωταρχική. Κάτι εξαι-
ρετικά δύσκολο όταν δυστυχώς κυρίαρχη εί-
ναι η αντίληψη ότι είδηση είναι μόνο ό,τι κα-
κό συμβαίνει γύρω μας, ενώ το καλό θεωρεί-
ται βαρετό, ανούσιο και υποβαθμίζεται ή
αγνοείται. Κι ακόμα όταν παρασυρόμαστε
εύκολα στο ρόλο του καθοδηγητή της κοινω-
νίας και του δικαστή, ιδιαίτερα στα τηλεοπτι-
κά παράθυρα και στο Διαδίκτυο.
Επειδή τέτοιες συμπεριφορές τροφοδο-
τούν διαθέσεις φίμωσης της ελευθερίας του
Τύπου και της διακίνησης των ιδεών, που εί-
ναι ύψιστη κατάκτηση και από τα βασικά θε-
μέλια της δημοκρατίας, ανακύπτει η ανάγκη
καταγραφής όχι ενδεικτικών αλλά δεσμευτι-
κών βασικών κανόνων της δημοσιογραφικής
δεοντολογίας και όχι μόνο για την τηλεόρα-
ση, όπου θα απαιτείται και θα είναι υποχρεω-
τικός ο σεβασμός τους από τους επαγγελμα-
τίες δημοσιογράφους. Υποχρεωτική, επίσης,
θα πρέπει να γίνει για την τηλεόραση η ανα-
σκευή ανακριβειών ή ψευδών, όπως ισχύει
για τις εφημερίδες.
Δύσκολη πρόκληση αλλά εξίσου αναγκαία
όσο και η αποτροπή της ρύπανσης και της
μόλυνσης του αέρα που αναπνέουμε».
•
