101
ΤΟΥΡΙΣΤΙΚΗ ΑΓΟΡΑ
FOOD FOR THOUGHT
θηκε επειδή τόλμησε να διατυπώσει κάποια
άποψη διαφορετική από την κομματική
γραμμή την οποία υπηρετεί η εφημερίδα
του;
Και τι είδους ηθική υπηρετούν οι δημοσιο-
γράφοι στη Βόρεια Κορέα, τη Μιανμάρ ή την
Κούβα όταν επιτρέπεται να γράφουν και να
λένε μόνο ό,τι υπαγορεύει ή συμφέρει την
κρατική και μονοκομματική εξουσία, αλλιώς
τους εξαφανίζουν;
Μία αξιοπρόσεκτη απάντηση για τη σχέση
ηθικής και δημοσιογραφίας μπορεί να θεω-
ρηθούν τα πορίσματα παλαιάς έρευνας που
διεξήγαγε το 1999 η γνωστή εταιρεία δημο-
σκοπήσεων VPRC για λογαριασμό του περιο-
δικού «Μέτρο» για το ποιόν και την αξιοπι-
στία των μέσων ενημέρωσης και των δημο-
σιογράφων. «Με ερωτώμενους 239 δημοσιο-
γράφους, προέκυψε ότι εμείς οι ίδιοι αυτο-
χαρακτηριζόμαστε για υπερβολή, αλαζονεία,
υποτέλεια, κυνισμό, ανευθυνότητα και δια-
φθορά».
Δικαίως θα εξεγερθείτε όσοι εκ του ακρο-
ατηρίου είστε δημοσιογράφοι, καθώς το πρό-
τυπο ενός άξιου δημοσιογράφου είναι η αντι-
κειμενική και αμερόληπτη πληροφόρηση,
που υποτίθεται ότι υπηρετούμε. Πρόκειται
για υπερβολή, αν όχι ζωτικό ψεύδος. Πράγ-
μα που αποδεικνύεται αν διαβάσεις την ίδια
μέρα όλες τις εφημερίδες και ακούσεις όλα
τα ραδιοφωνικά τηλεοπτικά δίκτυα. Τότε δια-
πιστώνεις ότι συχνά προβάλλονται σχεδόν τό-
σες εκδοχές για το ίδιο γεγονός όσα και τα
μέσα και οι περιγράφοντες δημοσιογράφοι
και οι τιτλοφορούντες αρχισυντάκτες, αφού
πίσω από την ενημέρωση λειτουργεί η επι-
δίωξη του ΜΜΕ να επηρεάσει και να χειρα-
γωγήσει τον αναγνώστη ή τον ακροατή.
Καθώς μπορεί να αμφισβητηθεί η αξιοπι-
στία των όσων σας είπα ή υπαινίχθηκα, θα
κάνω πολύ πιο συγκεκριμένη την προσέγγισή
μου στο θέμα της ομιλίας με βάση την ηθική
που υπηρέτησα κατά την πολύχρονη δημο-
σιογραφική μου πορεία.
Στο ξεκίνημά μου παρασύρθηκα κι εγώ
από την πρακτική της πολυπραγμοσύνης πά-
ρα πολλών από τους παλαιότερους συναδέλ-
φους. Πέρα από τις θέσεις όπου υπηρετού-
σα στο ΔΟΛ, καθώς οι μισθοί τότε ήταν πολύ
χαμηλοί (και ξαναέγιναν τώρα), δέχθηκα να
προσφέρω δημοσιογραφικές μου υπηρεσίες
και στην ΑΤΕ ως σύμβουλος Τύπου. Και ξαφ-
νικά αντιμετώπισα το εξής δίλημμα: Πώς θα
μπορούσα, ως όφειλα, να αποκαλύψω την σε
βάρος του εθνικού συμφέροντος πολιτική
στον τομέα των λιπασμάτων, που ακολουθού-
σε η τότε διοίκηση της Αγροτικής Τράπεζας;
Αν δεν έγραφα την αλήθεια στον «Οικονομι-
κό Ταχυδρόμο» και δεν ασκούσα κριτική ως
όφειλα, θα πρόδιδα τη δημοσιογραφική δεο-
ντολογία. Αν έγραφα την αλήθεια, θα έπλητ-
τα τα συμφέροντα της κρατικής τράπεζας,
της οποίας ήμουν συνεργάτης. Έτσι, κατέλη-
ξα στο αναπόφευκτο συμπέρασμα ότι ελεύ-
θερη και αντικειμενική δημοσιογραφία δεν
νοείται, όταν ταυτόχρονα υπηρετείς εκτός
της τέταρτης και άλλες εξουσίες, ιδίως την
κρατική. Γιατί έτσι θα πρέπει να προβαίνεις
σε διαρκείς συμβιβασμούς με τη συνείδησή
σου, άρα να προδίδεις τη δημοσιογραφική
σου αποστολή. Έτσι, παραιτήθηκα από όλες
τις παράλληλες συνεργασίες και θέσεις που
είχα, αισθάνθηκα ελεύθερος και έκτοτε
έγραφα χωρίς αναστολές, αδιαφορώντας αν
ενοχλώ ή όχι τις διάφορες εξουσίες. Αυτό
φυσικά προϋποθέτει να έχεις και τον ιδανικό
εκδότη, που σου το επιτρέπει. Εγώ ευτύχησα
να έχω τον Χρήστο Λαμπράκη.
Αντιδεοντολογική θεωρώ και την ένταξη
σε κόμματα και κομματικά όργανα. Πώς μπο-
ρεί να είσαι ελεύθερος και αντικειμενικός
στη δημοσιογραφική σου αποστολή, όταν η
κομματική ταυτότητα σου επιβάλλει να γρά-
φεις μόνο ό,τι συμφέρει το κόμμα και να
αποκρύπτεις ό,τι το βλάπτει;
Δυστυχώς, πρόβλημα ανέκυψε και υφίστα-
ται ήδη και από το γεγονός ότι η έκδοση των
περισσότερων εφημερίδων και η λειτουργία
ραδιοτηλεοπτικών σταθμών περιήλθε σε επι-
χειρηματίες που έχουν διαφορετικά και συ-
χνά τεράστια συμφέροντα πέραν της εκδοτι-
κής τους δραστηριότητας (βιομήχανοι, τρα-
πεζίτες, εργολάβοι δημοσίων έργων, εφοπλι-
στές, ιδιοκτήτες ποδοσφαιρικών ομάδων
κ.ά.). Αυτοί συχνά χρησιμοποιούν τα ΜΜΕ
τους για να εξυπηρετούν αυτά τα διαφορετι-
κά συμφέροντα.
Φοβούμαι ότι εδώ στην Ελλάδα, όπου σπά-
νια υπάρχουν και γίνονται σεβαστές οι δια-
χωριστικές γραμμές, πολύ δύσκολα μπορεί
ένας δημοσιογράφος να συμπλέει με την ηθι-
κή και τη δεοντολογία. Σημασία έχει να προ-
σπαθεί και να έχει προσωπικές κόκκινες
γραμμές ηθικής, τις οποίες δεν δέχεται να
παραβιάζει. Έστω κι αν έτσι διακινδυνεύει
να βρεθεί άνεργος. Όμως μέχρι πού αντέχει
η ηθική ακεραιότητά μας σε μία τέτοια δυ-
σμενή εξέλιξη, όταν μάλιστα έχεις και οικο-
γενειακές υποχρεώσεις; Πάντως αν δεν
μπορείς να πεις την αλήθεια, τουλάχιστον
σιώπησε.
Πάντως, ο πολύ γνωστός συνάδελφος Θα-
νάσης Καρτερός, ως διευθυντής του ραδιο-
φωνικού σταθμού Σκάι, πριν από 24 χρόνια,
είχε υποστηρίξει τα εξής:
‘‘
Εμείς οι δημοσιογράφοι’’ είπε ‘‘που δί-
νουμε τον τόνο στο επάγγελμα, δηλαδή εμείς
που είμαστε τα επιτελικά στελέχη σε μεγάλα
μέσα, μόνο ήθος, ακεραιότητα και εντιμότη-
τα δεν αποπνέουμε. Κάποτε, οι πιο ώριμοι
από εμάς, οι μεγαλύτεροι στην ηλικία και οι
μεγαλύτεροι στην ιεραρχία πρέπει να κατα-
λάβουμε ότι πουλάμε αξιοπιστία. Πρέπει
εμείς οι δημοσιογράφοι να περιφρουρήσου-
με το βασικό εμπόρευμα, που είναι η αξιοπι-
στία, γιατί σε λίγο θα μας ρίχνουν αυγά και
