83
ΤΟΥΡΙΣΤΙΚΗ ΑΓΟΡΑ
ΤΟΥΡΙΣΤΙΚΗ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ
όλου συστήματος ως μονάδα και επιχειρημα-
τική οντότητα (system performance).
Ο συστημικός τρόπος σκέψης ενδυναμώ-
νει την υιοθέτηση των συστημικών αρχέτυ-
πων (systems archetypes), έτσι ώστε να δια-
πιστωθούν αδυναμίες στη λειτουργία του συ-
στήματος (weaknesses) και να ταυτοποιη-
θούν οι αιτίες που αποτέλεσαν τροχοπέδη
στην κατάκτηση των στόχων και του αναμε-
νόμενου μεριδίου της αγοράς.
Μία περίπτωση εφαρμογής ενός συστημι-
κού αρχέτυπου είναι και αυτή κατά την οποία
οι ξενοδοχειακές μονάδες καλούνται να μοι-
ραστούν έναν περιβαλλοντικό πόρο για την
ανάπτυξη της δραστηριότητάς τους. Η υπέρ-
μετρη μεγέθυνση της μίας και η ανταγωνιστι-
κή διάθεση της άλλης, επιδεικνύοντας έναν
πιο επιθετικό ρυθμό κατανάλωσης του πόρου
και διεκδικώντας ένα μεγαλύτερο μερίδιο
της αγοράς, οδηγούν συχνά σε αρνητικές
περιβαλλοντικές επιδράσεις, με αποτέλε-
σμα την απαξίωση της προσφερόμενης του-
ριστικής εμπειρίας και την υποβάθμιση του
φυσικού περιβάλλοντος. Μοιραία, αυτό έχει
ως αποτέλεσμα τη μη ικανοποίηση των προσ-
δοκιών των καταναλωτών και τη μείωση της
επισκεψιμότητας.
Το συστημικό αυτό αρχέτυπο ονομάζεται
«Tragedy of the Commons» (Senge, 2006).
Βασική επεξηγηματική βάση του αρχέτυπου
της «Τραγωδίας των Κοινών» αποτελεί η χρή-
ση ενός κοινού και διαθέσιμου πόρου (αν-
θρώπινου, περιβαλλοντικού κ.λπ.) για την ικα-
νοποίηση μίας ανάγκης. Στην αρχή, η χρήση
μοιάζει να είναι επικερδής δεδομένου της
διαθεσιμότητας και επάρκειας του πόρου.
Στο πέρασμα του χρόνου όμως σημειώνεται
μία υπερκατανάλωση και μη ορθολογιστική
χρήση του. Τελικά, αυτό που είναι ιδιαίτερα
πιθανό να παρατηρηθεί είναι η μείωση, η
φθορά και η εξάντληση των πόρων που χρη-
σιμοποιήθηκαν, με άμεση αρνητική συνέπεια
τη μειωμένη απόδοση του συστήματος, με
ό,τι αυτό μπορεί να συνεπάγεται στο σύγχρο-
νο περιβάλλον του τουρισμού. Πολλά περι-
βαλλοντικά προβλήματα όπως η διάβρωση
των παραλιών και η υποβάθμιση της ποιότη-
τας του θαλάσσιου νερού πηγάζουν από μία
αλόγιστη χρήση, που μαθηματικά οδηγεί σε
αρνητικά αποτελέσματα τόσο για τις επιχει-
ρήσεις όσο και για την ποιότητα ζωής που
όλοι αναζητάμε.
Επιχειρώντας μία ανάλυση του παραπάνω
αρχέτυπου διαπιστώνεται η υπέρμετρη διά-
θεση για την αποκόμιση ατομικών πλεονεκτη-
μάτων σε σχέση με το κοινό ή γενικό καλό.
Δεν είναι λίγες οι φορές που επικρατεί το
ατομικό επιχειρηματικό συμφέρον εις βάρος
των δημόσιων περιβαλλοντικών αγαθών. Μία
τέτοια προσέγγιση όμως δεν προσφέρει
στην επιχείρηση έναν μακροπρόθεσμο σχε-
διασμό, αλλά μία επισφαλή επιχειρηματικό-
τητα που δεν λαμβάνει υπόψη τη μελλοντική
διαθεσιμότητα του πόρου και τη βιωσιμότητά
της, δεδομένου ότι το υπέρμετρο ατομικό
συμφέρον δημιουργεί πλειάδα κοινών δυ-
σλειτουργιών.
Σύμφωνα με το αρχέτυπο, η δραστηριότη-
τα του στοιχείου Α (άτομο ή επιχειρηματική
μονάδα) αλληλεπιδρά με το διαθέσιμο πόρο,
προκαλώντας ένα αποτέλεσμα Α. Στη συνέ-
χεια, το αποτέλεσμα που επιτεύχθηκε ενδυ-
ναμώνει τη συνέχιση της δραστηριότητας
του στοιχείου Α. Το ίδιο ισχύει και για την πε-
ρίπτωση του ατόμου ή της επιχειρηματικής
μονάδας Β. Όσο περισσότεροι πόροι χρησι-
μοποιούνται τόσο μεγαλύτερα είναι και τα
αποτελέσματα, γεγονός που ενισχύει την επι-
χειρηματική δράση των μονάδων Α και Β να
καταναλώσουν περισσότερη «ποσότητα» από
τον πόρο. Η συνδυασμένη επιχειρηματική
δράση των Α και Β αντικατοπτρίζει τη συνολι-
κή τους δραστηριότητα (total activity). Η συ-
νολικά παραγόμενη δραστηριότητα αφαιρεί-
ται από τη διαθεσιμότητα του πόρου, αφού
την επηρεάζει άμεσα και ευθέως. Η ποσότη-
τα του πόρου προς κατανάλωση ορίζεται
από το όριο πέρα από το οποίο ο πόρος παύ-
ει να υπάρχει ή θεωρείται μη κατάλληλος για
κατανάλωση. Όταν δεν υπάρχει ο πόρος
προς κατανάλωση, τότε η δραστηριότητα
των Α και Β σταματά να έχει αυξητική τάση,
δεδομένου της απώλειας του πόρου. Σημα-
ντική παράμετρος εδώ αποτελεί το γεγονός
ότι όποια μονάδα καταφέρει πρώτη να ανα-
πτύξει αποτελέσματα και να καταναλώσει το
συντριπτικά μεγαλύτερο μέρος του πόρου,
αφαιρεί σε σημαντικό βαθμό από την άλλη
μονάδα την ευκαιρία και τη δυνατότητα να
εκμεταλλευτεί και αυτή τον ίδιο πόρο για δι-
κό της συμφέρον. Στο σχήμα, το σημείο (+)
σημαίνει ότι αλλαγή του παράγοντα προς τη
μία κατεύθυνση προκαλεί αλλαγή του άλλου
παράγοντα προς την ίδια κατεύθυνση. Αντί-
θετα, το σημείο (-) σημαίνει ότι αλλαγή του
ενός παράγοντα προς τη μία κατεύθυνση
